سندرم درد میوفاسیال، درد مزمنی است که بر سیستم اسکلتی‌عضلانی تاثیر می‌گذارد. بیشتر افراد، برخی مواقع دردی عضلانی را تجربه می‌کنند که معمولا پس از چند هفته خود به خود برطرف می‌شود. اما برای بعضی‌ها، درد عضلانی همچنان ادامه پیدا می‌کند.
در افراد مبتلا به سندرم درد میوفاسیال (myofascial pain syndrome,MPS)، نقاط حساس به عنوان نقاط محرک (trigger point) شناخته می‌شوند. این نواحی در نوارهای سفت و ضعیف عضلات (فاسیا) ایجاد می‌شوند. وقتی به این نقاط محرک فشار وارد می‌شود، در قسمت دیگری از بدن درد (که به آن درد ارجاعی می‌گویند) به‌وجود می‌آید.
علائم سندرم درد میوفاسیال
علائم شایع MPS عبارتند از:
- درد عمیق در مناطق موضعی عضلات
- دردی که هنگام کشیدگی یا پیچیدگی عضله آسیب‌دیده بدتر می‌شود.
- درد عضلانی که با گذشت زمان بدتر می‌شود یا بهبود نمی‌یابد.
- وجود گره‌های دردناک در عضلات که با فشار دادن آن‌ها درد موضعی یا ارجاعی شدید ایجاد می‌شود.
- عضلات ضعیف، سفت، انعطاف‌ناپذیر یا دارای دامنه حرکتی که کاهش یافته است.
- اختلالات خلقی یا اختلالات خواب
سندرم درد میوفاسیال در مقابل فیبرومیالژی
اکثر افرادی که درد و خستگی در عضلات اسکلتی دارند دارای فیبرومیالژی یا MPS هستند. فیبرومیالژی نوعی اختلال دردهای عضلانی گسترش‌یافته است. این اختلال ممکن است در کل بدن حس شود. اما، افراد مبتلا به MPS احساس درد موضعی در گروه‌های عضلانی مانند قسمت پایین کمر، گردن یا فک دارند.
MPS با چند نقطه محرک موضعی در نوارهای سفت و ضعیف عضلات مشخص می‌شود. این نقاط محرک، حساس هستند و می‌توانند درد موضعی ایجاد کنند. اما ویژگی مشخص آن‌ها این است که باعث درد ارجاعی می‌شوند. فیبرومیالژی با نقاط متعدد حساس گسترده‌تری همراه است. این نقاط با نقاط محرک متفاوتند، زیرا درد ارجاعی ایجاد نمی‌کنند.
علل و عوامل خطرزا
بیشتر این نقاط، به دلیل استفاده بیش از حد از عضلات، ضربه (آسیب) عضلانی، یا فشار روانی ایجاد می‌شوند. نقاط محرک (trigger) غالبا در اثر فعالیت‌های تکراری مداوم به‌وجود می‌آیند، مثل بلند کردن اجسام سنگین در محل کار یا کار با کامپیوتر در تمام طول روز. هیچ عاملی به تنهایی دلیل ایجاد نقاط محرک میوفاسیال نیست. ترکیبی از عوامل موثر می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- قرار گرفتن نادرست بدن
- نشستن طولانی‌مدت در وضعیت‌های نامناسب
- کمبودهای تغذیه‌ای
- فقدان جدی ورزش یا تحرک
- هر نوع آسیب به سیستم اسکلتی‌عضلانی یا دیسک‌های بین مهره‌ای
- خستگی عمومی
- کمبود خواب
- تغییرات هورمونی (یائسگی)
- سرد شدن شدید عضلات (مثلا خوابیدن در مقابل کولر)
- مشکلات عاطفی (افسردگی، اضطراب)
- سایر مشکلات مرتبط با درد یا التهاب
- چاقی
- سیگار کشیدن
تشخیص
متخصص ارتوپدی، معاینه جسمی را انجام می‌دهد تا نقاط محرک میوفاسیال را پیدا کند. پزشک، به دنبال برآمدگی‌های حساس در نوارهای سفت عضلات خواهد گشت و آن‌ها را فشار می‌دهد تا محل درد را پیدا کند. به هنگام فشار دادن یک نقطه محرک، پزشک، انقباض را در عضله حس می‌کند (که به آن “علامت پرش” هم می‌گویند۰۰jump sign)
هیچ آزمایش دیگری وجود ندارد که MPS را نشان دهد. پزشک، برای توصیف اینکه کجا و چگونه درد را تجربه می‌کنید به حرف خودتان اعتماد خواهد کرد. بنابراین لازم است که تمام علائم فعلی و سایر آسیب‌دیدگی‌ها یا جراحی‌هایتان را با پزشکتان در میان بگذارید.
چندین نوع مختلف از نقاط محرک میوفاسیال وجود دارد که پزشک ممکن است پیدا کند، از آن جمله:
- نقاط محرک فعال: این نقاط محرک، برآمدگی‌هایی در نوار سفت عضلانی هستند. آن‌ها معمولا منشا درد عضلانی اند. آن‌ها بسیار حساسند، باعث درد ارجاعی می‌شوند، و به هنگام لمس، انقباض ایجاد می‌کنند.
- نقاط محرک نهفته: این برآمدگی‌ها هنگام لمس، درد ایجاد نمی‌کنند. آن‌ها می‌توانند سال‌ها در حالت خاموش باقی بمانند و در صورت وجود فشار یا ضربه فعال شوند.
- نقطه محرک ثانویه: یک نقطه دردناک در عضله است که با فشار آوردن بر عضله‌ای دیگر فعال می‌شود.
- نقطه میوفاسیال پیرو: نقطه دردناکی است که به دلیل قرار گرفتن در نزدیکی نقطه محرک دیگری فعال می‌شود.
نمودار نقاط محرک سندرم درد میوفاسیال
درمان‌ها
سندرم درد میوفاسیال به یک برنامه درمانی چند ساله نیاز دارد. بسیاری از افراد، داروها را با روش‌های درمانی دیگری ترکیب می‌کنند که باعث تسکین سفتی و درد عضلات می‌شود.
داروها
چندین دارو وجود دارند که می‌توانند علائم MPS را کاهش دهند، از جمله:
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDها): داروهای بدون نسخه مانند استامینوفن (Tylenol) و ایبوپروفن (Advil) می‌توانند درد و ورم را تسکین دهند.
- مسکن‌ها: داروهای مسکن، داروهایی هستند مانند لیدوکائین یا پچ دیکلوفناک، ترامادول، مهارکننده‌های COX-2 مانند سلکسیب.
- شل‌کننده‌های عضلانی: بنزودیازپین‌ها و تیزانیدین (Zanaflex) می‌توانند اسپاسم عضلات را کاهش دهند.
- ضد تشنج‌ها: گاباپنتین (نورونتین) و پرگابالین (لیریکا) می‌توانند درد را تسکین و اسپاسم عضلات را کاهش دهند.
- داروهای ضد افسردگی سه‌حلقه‌ای: این داروها برای درمان درد مزمن، فیبرومیالژی و درد عصبی، که شرایطی شبیه MPS هستند، به کار می‌روند.
- تزریق بوتاکس: بوتولینوم نوع A یک نوروتوکسین قوی است که از انقباضات عضلانی جلوگیری می‌کند و ممکن است اثرات تسکین‌دهنده درد داشته باشد.
سوزن خشک
سوزن خشک یکی از سریع‌ترین راه‌ها برای غیرفعال کردن نقاط محرک میوفاسیال است. پزشک، سوزنی را مستقیما وارد نقطه محرک می‌کند، آن را به اطراف حرکت داده و داخل و خارج می‌نماید. این عمل ممکن است کاملا دردناک باشد، اما یکی از موثرترین روش‌ها برای غیرفعال کردن یک نقطه محرک و کاهش درد آن است. بعضی از پزشکان از سوزن‌های طب سوزنی استفاده می‌کنند که کوچکترند و درد کمتری نسبت به سرسوزن‌ها دارند. سوزن خشک(dry needling) و طب سوزنی (acupuncture)تفاوت‌های اساسی با هم دارند.
تزریق در نقطه محرک
تزریق در نقطه محرک، مانند روش سوزن خشک است، با این تفاوت که یک محلول به بافت تزریق می‌شود. معمولا، پزشکانْ سالین یا یک بی‌حس‌کننده موضعی مانند لیدوکائین تزریق می‌کنند. اثرات این روش با سوزن خشک قابل مقایسه است، اما ممکن است باعث ناراحتی کمتری شود. گزینه دیگر، تزریق در نقطه محرک با استروئیدهاست.
سونوگرافی‌درمانی
دستگاه‌های سونوگرافی، امواج صوتی را از طریق ژل رسانای صوتی که به پوست زده می‌شود، به بافت منتقل می‌کنند. این امواج صوتی می‌توانند عضلات را گرم کرده و آرام نمایند، جریان خون را بهبود بخشیده و بافت زخم را از بین ببرند. اثرات تسکین‌دهنده درد ممکن است کم باشد. اما، اگر از این روش درمانی قبل از کشیدگی استفاده شود، می‌تواند باعث کاهش سفتی و افزایش تحرک شود. استفاده از سونوگرافی‌درمانی برای دردهای مربوط به روماتیسم مفصلی با موفقیت همراه بوده است، بنابراین شاید ارزش مطرح کردن با پزشک را داشته باشد.
ماساژ درمانی
انواع مختلفی از ماساژدرمانی وجود دارند که می‌توانند نقاط محرک میوفاسیال را آرام کنند. این انواع عبارتند از:
- تسکین یا آزادسازی ریتمیک غیرفعال
- تسکین یا آزادسازی ریتمیک فعال
- شیاتسو (طب فشاری)
- اعمال فشار بر نقطه محرک
ماساژدرمانی، جریان خون را افزایش داده و باعث گرم شدن عضلات می‌شود. این اثرات می‌توانند به کاهش سفتی و کاهش درد کمک کنند. ماساژدرمانگر ممکن است با استفاده از انگشت شست به نقاط محرک فشار وارد کند، که این عمل، درد را تشدید کرده و سپس تنش عضلانی را از بین می‌برد.
اسپری و کشش
کشش به بسیاری از افراد مبتلا به MPS کمک می‌کند. بعضی از فیزیوتراپ‌ها قبل از اینکه فرد را برای کشش آماده کنند، از اسپری سرد و بی‌حس‌کننده در ناحیه عضله استفاده می‌کنند. ورزش‌ها و کشش‌های ملایمی نیز وجود دارند که می‌توانید برای کاهش درد در خانه امتحان کنید.
درمان‌های خانگی
- چندین عمل وجود دارد که می‌توانید برای کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی در خانه انجام دهید.
- در محل کارتان صندلی بهتری انتخاب کنید و وضعیت قرارگیری بدنتان را درست کنید.
- سعی کنید ارتفاع رایانه‌تان را طوری تنظیم کنید که در خط طبیعی چشمانتان قرار بگیرد.
- تشک جدیدی را امتحان کنید، یا وضعیت خوابیدنتان را اصلاح نمایید.
- یوگا، پیلاتس یا یک تکنیک کششی دیگر را تمرین کنید. تمرینات پیلاتسِ مخصوص افرادی که علائم فیبرومیالژی دارند، ممکن است به علائم MPS نیز کمک کنند.
- هنگام بلند کردن اجسام سنگین از بریس کمر استفاده کنید.
- از ماساژور شخصی یا دستگاه ویبره استفاده کنید.
- یک برنامه ورزشی را شروع کنید و هر روز عضلاتتان را حرکت دهید.
- به یک متخصص سلامت روان مراجعه کنید و سطح استرستان را کاهش دهید.
- بلافاصله پس از هرگونه آسیب‌دیدگی عضلانی از کیسه یخ استفاده کنید.
- برای درمان التهاب عضلات از گرمای مرطوب استفاده کنید. برای خودتان پد گرمایشی درست کنید.
- دوش آب گرم بگیرید.
- از دستگاه کششی استفاده کنید.
- برای مدیریت درد، ذهن‌آگاهی را تمرین کنید.
عوارض
سندرم درد میوفاسیال می‌تواند بر کیفیت زندگی تاثیر بگذارد. شاید نتوانید در فعالیت‌های فیزیکی که قبلا از آن‌ها لذت می‌بردید شرکت کنید. این شرایط می‌تواند منجر به افسردگی و گوشه‌گیری شود. MPS می‌تواند بر تحرک نیز تاثیر بگذارد. جستجوی درمان در ابتدای بروز علائم، یافتن گروه پشتیبان و گفتگو با دوستان و خانواده می‌تواند به شما کمک کند.
دیدگاه آینده چیست؟
MPS می‌تواند شرایط چالش‌برانگیزی در زندگی باشد. کلید کنترل درد، درمان جامع خواهد بود. هیچ درمان واحدی وجود ندارد که برای همه بهترین باشد، بنابراین اگر یک روش درمانی جواب نداد، ناامید نشوید. اما با نوعی از درمان و انتخاب سبک زندگی سالم، می‌توان درد MPS را با موفقیت کنترل کرد.