تعویض مفصل زانو یکی از جراحی‌های رایج برای درمان آرتروز و التهاب مفصل زانو است. با پیشرفت سن و فرسودگی غضروف، درد و محدودیت حرکتی زانو به تدریج افزایش پیدا می‌کند که می‌تواند با جایگزین کردن مفصل طبیعی زانو با پروتزهای مصنوعی، درمان شود.
اگرچه این جراحی می‌تواند درد زانو و محدودیت‌های حرکتی را برطرف کند، اما خود آن نیز با درد و طی یک دوره نقاهت همراه است. در این مقاله به مراحل التیام، عوارض احتمالی مانند درد، ورم و صداهای پس از عمل و همچنین راه‌های پیشگیری و مراقبت پس از تعویض مفصل زانو می‌پردازیم.
درد و التیام پس از تعویض مفصل زانو
عمل جراحی تعویض مفصل زانو یکی از عمل‌های پیچیده و دردناک محسوب می‌شود. درد ناشی از این عمل معمولا تا 15 روز پس از عمل ادامه دارد. البته روند التیام کامل بافت‌ها و برگشت به وضعیت عادی، زمان بیشتری نیاز دارد. به طوری که دوره کامل بهبودی معمولا 2 تا 6 ماه طول می‌کشد. به طور دقیق‌تر، طی هفته اول تا دوم، درد و تورم و جراحات محل عمل وجود دارد. 15 روز پس از عمل، حدود 70 تا 80 درصد از درد اولیه کاهش می‌یابد. مابقی درد به تدریج طی 3 تا 6 ماه درمان می‌شود. به این معنا که تا زمان التیام کامل بافت‌ها، بازگشت کامل میزان حرکت مفصل و قدرت عضلانی، احتمال وجود درد وجود دارد که البته شدت آن روز به روز کمتر خواهد شد. در نهایت، حدود 90 درصد بیماران تا پایان هفته هشتم (2 ماه پس از عمل)، درد اندکی داشته و می‌توانند به زندگی و فعالیت‌های روزمره برگردند.
احتمال ورم و تورم پا پس از عمل
یکی از عوارض شایع پس از تعویض مفصل زانو، بروز ورم و تورم در اندام تحتانی است. این تورم ممکن است برای چندین ماه پس از عمل ادامه پیدا کند. علت اصلی این موضوع، تاثیر عمل جراحی بر روند بازگشت وریدی خون به اندام تحتانی است. به ویژه در مورد عمل بزرگی مانند تعویض مفصل زانو، این تاثیر بیشتر است.
برای کاهش تورم می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:
نگه داشتن اندام بالاتر از سطح قلب
انجام مرتب ورزش‌ها و راه رفتن توصیه شده
استفاده از جوراب واریس
همچنین برخی بیماران مانند مبتلایان به دیابت، نارسایی کلیه، کم‌کاری تیروئید و واریس مزمن، احتمال بروز تورم بیشتری دارند که نباید موجب نگرانی شود.
صداهای طبیعی حین راه رفتن پس از عمل
مفصل زانوی مصنوعی که جایگزین مفصل طبیعی می‌شود، از اجزای متفاوتی تشکیل شده است. به عنوان مثال، وجود یک جزء شبه پلاستیکی در میان دو جزء فلزی باعث ایجاد برخی صداهای غیرطبیعی مانند تق و چلیک حین حرکت می‌شود. این صداها در صورتی که با درد یا تورم مفصل همراه نباشند، کاملا طبیعی بوده و نشانه مشکل یا عارضه خاصی برای پروتز نیستند. پس از چند ماه و کاهش تورم، شنیدن صداهایی همچون تق و چلیک حین راه رفتن امری عادی است.
پیشگیری از بروز آمبولی و خون‌ریزی
یکی از عوارض نادر ولی خطرناک پس از این عمل جراحی، بروز آمبولی (لخته شدن خون در رگها) و در نتیجه خون‌ریزی است.
مهم‌ترین راه پیشگیری، تحرک سریع بیمار و راه رفتن ظرف مدت کوتاهی (حداقل 6 ساعت) پس از عمل است. راه رفتن باعث انقباض عضلات و جریان بهتر خون در وریدها می‌شود. همچنین مصرف داروهای ضد انعقاد خون بر اساس دستور پزشک، برای پیشگیری از این عارضه ضروری است. مدت زمان استفاده از این داروها بستگی به شرایط بیمار دارد اما معمولا تا 3 یا 4 هفته پس از عمل تجویز می‌شوند.