آرتروسکوپی زانو نوعی عمل جراحی است که به پزشکان امکان میدهد مفصل زانو را بدون ایجاد برشی بزرگ در پوست و سایر بافتهای نرم مشاهده کنند. از آرتروسکوپی برای تشخیص و درمان طیف وسیعی از مشکلات زانو استفاده میشود. در آرتروسکوپی زانو، جراح دوربین کوچکی به نام آرتروسکوپ را به مفصل زانو وارد میکند.
این دوربین تصاویر را بر روی مانیتور نمایش میدهد و جراح از این تصاویر برای هدایت ابزارهای جراحی کوچک استفاده میکند.از آنجا که آرتروسکوپ و ابزار جراحی نازک هستند، جراح میتواند به جای ایجاد برش بزرگ برای جراحی باز از برشهای بسیار کوچک استفاده کند. نتیجه این کار، درد کمتر برای بیماران، سفتی کمتر مفصل و در بیشتر موارد کاهش مدت زمان بهبودی و نیز بازگشت به فعالیتهای مورد علاقه است.
آناتومی زانو
زانو بزرگترین و یکی از پیچیدهترین مفصل ها در بدن است. استخوانهایی که زانو را تشکیل میدهند عبارتند از انتهای تحتانی استخوان ران (فمور)، انتهای فوقانی استخوان درشتنی (تیبیا) و کشکک (کاسه زانو).
سایر ساختارهای مهم تشکیلدهنده مفصل زانو عبارتند از:
- غضروف مفصلی: این غضروف انتهای استخوان ران و استخوان درشتنی و پشت کشکک با غضروف مفصلی پوشانده شده است. این ماده لغزنده کمک میکند هنگام خم و راست کردن پا، استخوانهای زانو به راحتی روی یکدیگر سر بخورند.
- سینوویوم: پوشش نازکی به نام سینوویوم مفصل زانو را احاطه کرده است. این پوشش مایعی آزاد میکند که غضروف را روان مینماید و اصطکاک را در حین حرکت کاهش میدهد.
- منیسک: دو قطعه غضروف منیسکی به شکل گوه نقش “کمک فنر” بین استخوان ران و درشتنی را دارند. برخلاف غضروف مفصلی، منیسک سخت و لاستیکی است و به همین دلیل به حالت بالشتکی و ثبات مفصل کمک میکند.
- رباطها: استخوانها با رباط به هم متصل میشوند. چهار رباط اصلی در زانو مانند طنابهای محکمی عمل میکنند تا استخوانها را متصل به هم و زانو را ثابت نگه دارند که عبارتند از:
- دو رباط طرفی در دو طرف زانو وجود دارند.
- دو رباط صلیبی در داخل مفصل زانو قرار دارند. این رباطها با عبور از روی هم و همراه با رباط صلیبی قدامی در جلو و رباط صلیبی خلفی در عقب تشکیل یک “X” میدهند.
از آرتروسکوپی معمولا برای تشخیص و درمان مشکلاتی استفاده میشود که به غضروف مفصل، رباطها و دیگر ساختارهای اطراف مفصل آسیب میرسانند.
آرتروسکوپی زانو چه زمانی توصیه میشود؟
اگر دردی دارید که به درمان غیر جراحی پاسخ نمیدهد پزشک ممکن است آرتروسکوپی زانو را توصیه کند. درمان غیر جراحی شامل استراحت، فیزیوتراپی و داروها یا تزریقاتی است که میتوانند التهاب را کاهش دهند. آرتروسکوپی زانو علائم دردناک ناشی از مشکلات آسیب زننده به سطوح غضروف و سایر بافتهای نرم اطراف مفصل را تسکین میدهد.
روشهای متداول آرتروسکوپی زانو
- برداشتن یا ترمیم منیسک پاره شده
- بازسازی رباط صلیبی قدامی پاره شده
- برداشتن بافت سینوویال ملتهب
- اصلاح غضروف مفصلی آسیبدیده
- برداشتن تکههای کنده شده استخوان یا غضروف
- درمان مشکلات کشکک (کاسه زانو)
- درمان سپسیس (عفونت) زانو
(چپ) پارگی بزرگ منیسک که نام آن flap tear” است.
(راست) برداشتن آرتروسکوپی از بافت آسیبدیده منیسک.
آماده شدن برای جراحی آرتروسکوپی
ارزیابیها و آزمایشات
جراح ارتوپد ممکن است توصیه کند که برای ارزیابی سلامت عمومی قبل از جراحی به پزشک مشاور مراجعه کنید. پزشک مشاور، هر نوع مشکلی که ممکن است در روند جراحی اختلال ایجاد کند را شناسایی خواهد کرد. اگر ریسک سلامتی مشخصی دارید ممکن است قبل از جراحی ارزیابی کاملتری نیاز باشد. برای کمک به برنامهریزی جراحی، جراح ارتوپد ممکن است آزمایشات قبل از عمل را توصیه کند. این آزمایشات ممکن است شامل آزمایش خون یا الکتروکاردیوگرام (EKG) باشد.
دستورالعمل پذیرش
سالم هستید آرتروسکوپی زانو به احتمال زیاد به صورت سرپایی انجام میشود. یعنی نیازی نیست شب را در بیمارستان بمانید. مصرف هر نوع دارو یا مکمل را حتما به جراح ارتوپد خود اطلاع دهید. شاید لازم باشد مصرف برخی از این داروها را قبل از جراحی متوقف کنید.
بیمارستان یا مرکز جراحی، پیش از عمل با شما تماس میگیرد تا جزئیات خاصی از جراحی را به شما اطلاع دهد. قبل از عمل حتما دستورالعملهای مربوط به زمان ورود و به ویژه زمان قطع خوردن و نوشیدن را انجام دهید.
بیهوشی
قبل از جراحی، یکی از اعضای تیم بیهوشی با شما صحبت خواهد کرد. آرتروسکوپی زانو را میتوان تحت بیحسی موضعی، منطقهای یا عمومی انجام داد:
- بی حسی موضعی فقط زانو را بیحس میکند.
- بی حسی منطقهای کمر به پایین را بیحس میکند.
- بیهوشی عمومی شما را به خواب میبرد.
جراح ارتوپد و متخصص بیهوشی در مورد اینکه کدام روش برایتان بهتر است با شما صحبت خواهند کرد.
عمل جراحی آرتروسکوپی زانو
برای شروع جراحی، جراح چند برش کوچک به نام “پورتال” در زانویتان ایجاد میکند. از محلول سرم استریل برای پر کردن مفصل زانو استفاده خواهد شد. این فرآیند کمک میکند جراح ارتوپدی ساختارهای داخل زانو را به وضوح و با جزئیات کامل مشاهده کند.
جراح، آرتروسکوپ و ابزار جراحی را از طریق برشهای کوچکی به نام “پورتال” وارد میکند. اولین کار جراح تشخیص صحیح بیماری است. پزشک، آرتروسکوپ را وارد کرده و از تصویر نمایش داده شده روی صفحه برای هدایت آن استفاده میکند. در صورت نیاز به عمل جراحی، جراح ابزارهای ریزی را از طریق برشهای کوچک دیگر وارد میکند. برای کارهایی مانند تراشیدن، برش، گرفتن و ترمیم منیسک از ابزارهای مخصوص استفاده میشود. در بسیاری از موارد، از دستگاههای ویژهای برای بخیه زدن به استخوان استفاده میشود.
(چپ) نوع رایجی از پارگی مینیسک، پارگی “باکتهندل”یا دسته سطلی است.
(راست) عکسی از پارگی باکتهندل که با آرتروسکوپ گرفته شده است.
عمل آرتروسکوپی چه مدت زمان طول میکشد؟
بیشتر عملهای آرتروسکوپی زانو کمتر از یک ساعت طول میکشند. مدت جراحی بستگی به یافتهها و الزامات درمان دارد. جراح ممکن است هر برش را با بخیه یا نوارهای استری (بندهای کوچک) ببندد، و سپس زانویتان را با یک باند نرم بپوشاند.
یک بانداژ نرم از برشهای شما در حین بهبودی محافظت میکند.
عوارض
میزان عوارض بعد از جراحی آرتروسکوپی بسیار کم است. در صورت بروز عوارض، این عوارض معمولا جزئی هستند و به راحتی درمان میشوند. مشکلات احتمالی بعد از عمل آرتروسکوپی زانو شامل موارد زیر است:
- عفونت
- لخته شدن خون
- سفتی زانو
- تجمع خون در زانو
بهبود
پس از جراحی، به اتاق ریکاوری منتقل میشوید و قادر خواهید بود در عرض 1 یا 2 ساعت به خانه بروید. حتما یک نفر همراهتان باشد که شما را به خانه رسانده و شب اول از شما مراقبت کند. اگرچه بهبودی آرتروسکوپی زانو سریعتر از بهبودی عمل جراحی باز سنتی است، اما پیروی از دستورات پزشک پس از بازگشت به خانه مهم است.
مدیریت درد
پس از جراحی، مقداری درد احساس خواهید کرد. این درد، بخش طبیعی روند بهبودی است. پزشک و پرستاران تلاش میکنند دردتان را کاهش دهند و این تلاش میتواند به شما کمک کند پس از جراحی، سریعتر بهبود یابید. داروها اغلب برای تسکین درد کوتاه مدت پس از جراحی تجویز میشوند. داروهای زیادی وجود دارند که به مدیریت درد کمک میکنند، از جمله مسکنهای مخدر، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID) و بیحسکنندههای موضعی. پزشک ممکن است از ترکیبی از این داروها برای بهبود تسکین درد و همچنین به حداقل رساندن نیاز به مسکنهای مخدر استفاده کند.
توجه داشته باشید که اگرچه مسکنهای مخدر به تسکین درد پس از جراحی کمک میکنند، اما به هر حال مخدر هستند و ممکن است اعتیادآور باشند. وابستگی به مسکنهای مخدر و مصرف بیش از حد آنها به یک موضوع مهم بهداشت عمومی در ایالات متحده تبدیل شده است. استفاده از مسکنهای مخدر فقط باید مطابق دستور پزشک باشد. به محض بهبود درد، مصرف مسکنهای مخدر را متوقف کنید. اگر چند روز پس از جراحی دردتان بهبود نیافت با پزشک مشورت کنید.
داروها
علاوه بر داروهای تسکیندهنده درد، پزشک ممکن است دارویی مانند آسپرین را نیز برای کاهش خطر لخته شدن خون توصیه کند.
ورم
چند روز اول پس از جراحی پای خود را تا حد ممکن بالا نگه دارید. برای تسکین ورم و درد طبق توصیه پزشک از یخ استفاده کنید.
مراقبت از پانسمان
هنگام ترخیص از بیمارستان، زانویتان پانسمان خواهد بود. برشهای زانویتان را تمیز و خشک نگه دارید. جراح، زمان دوش گرفتن یا استحمام و نیز زمان تعویض پانسمان را به شما خواهد گفت. چند روز پس از جراحی، جراح معاینهتان میکند تا پیشرفتتان را بررسی کند، یافته های جراحی را مرور کند و برنامه درمانی بعد از عمل را آغاز کند.
تحمل وزن
بیشتر بیماران پس از جراحی آرتروسکوپی به عصا یا وسیله کمکی دیگری نیاز دارند. جراح به شما میگوید که چه موقع میتوانید بدون خطر، وزنتان را روی پا و ساقتان بیندازید. اگر در مورد تحمل وزن سوالی دارید با جراحتان تماس بگیرید.
تمرینات توانبخشی
چندین هفته پس از جراحی، ورزش منظم زانو را شروع کنید. این تمرینات حرکت و قدرت عضلات پا و زانو را باز میگردانند.
تمرین به همراه فیزیوتراپ میتواند به شما کمک کند به بهترین حالت بهبودیتان دست یابید. ورزش درمانی نقش مهمی در بهبودیتان بازی میکند. یک برنامه فیزیوتراپی منظم ممکن است نتیجه نهایی را بهبود بخشد.
رانندگی پس از آرتروسکوپی زانو
پزشکتان درباره زمانی که میتوانید رانندگی کنید با شما صحبت خواهد کرد. به طور معمول، بیماران بین 1 تا 3 هفته پس از عمل میتوانند رانندگی کنند.
نتیجه گیری
بسیاری از افراد پس از آرتروسکوپی به طور کامل و بدون هیچ محدودیتی به فعالیتهایشان برمیگردند. بهبودیتان به نوع آسیبدیدگی زانویتان بستگی خواهد داشت. اگر نیازی به ترمیم رباط نداشته باشید، باید بتوانید پس از 6 تا 8 هفته یا بعضی اوقات خیلی زودتر به بیشتر فعالیتهای بدنیتان برگردید. شاید لازم باشد مدت زمان طولانیتری از فعالیتهای سنگین خودداری کنید.
اگر شغلتان حاوی کار سنگین باشد، ممکن است مدت زمان بیشتری طول بکشد تا بتوانید به سر کار برگردید. از پزشک بپرسید چه زمانی میتوانید بدون خطر به سر کارتان برگردید. برای برخی از افراد، تغییر شیوه زندگی برای محافظت از مفصل ضروری است. مثالی در این زمینه، تغییر ورزشهای سنگین (مانند دویدن) به فعالیتهای سبکتر (مانند شنا یا دوچرخه سواری) است. این موارد تصمیماتی هستند که با راهنمایی جراح میگیرید. گاهی اوقات، آسیب به زانویتان میتواند به حدی شدید باشد که با جراحی کاملا برطرف نشود.