یکی از آسیبدیدگیهای شایع زانو، کشیدگی یا پارگی رباط صلیبی قدامی است. احتمال آسیبدیدگی رباط صلیبی قدامی در ورزشکارانی که در ورزشهای پرطرفدار مانند فوتبال آمریکایی، فوتبال و بسکتبال فعالند بیشتر است. اگر رباط صلیبی قدامیتان آسیب دیده است، شاید برای بازیابی کامل عملکرد زانویتان به جراحی نیاز داشته باشید. این نیاز به عوامل مختلفی از جمله شدت آسیبدیدگی و سطح فعالیتتان بستگی خواهد داشت.
آناتومی رباط صلیبی قدامی
برای تشکیل مفصل زانو سه استخوان تلاقی میکنند: استخوان ران (فمور)، درشتنی (تیبیا) و کاسه زانو (کشکک). کاسه زانو در جلوی مفصل قرار میگیرد تا از آن محافظت کند. استخوانها توسط رباطها به استخوانهای دیگر متصل میشوند. چهار رباط اصلی در زانو وجود دارند. آنها مانند طنابهایی قوی عمل میکنند تا استخوانها را به هم نزدیک کرده و زانو را ثابت نگه دارند.
رباطهای طرفی یا کولترال
این رباطها در کنارههای زانو جای دارند. رباط طرفی داخلی در داخل و رباط طرفی خارجی در خارج زانو قرار دارند. آنها حرکت جانبی زانو را کنترل کرده و از آن در برابر تکانهای غیر عادی محافظت میکنند.
رباطهای صلیبی
این رباطها در داخل مفصل زانو قرار دارند. رباط صلیبی قدامی در جلو و رباط صلیبی خلفی در عقب با عبور از روی هم تشکیل یک “X” را میدهند. رباطهای صلیبی، حرکات عقب و جلو زانو را کنترل میکنند. رباط صلیبی قدامی به صورت مورب در وسط زانو قرار دارد. این رباط از سُر خوردن استخوان درشتنی در جلوی فمور جلوگیری کرده و همچنین ثبات چرخشی زانو را ایجاد میکند.
آناتومی زانوی طبیعی. زانو از چهار جزء اصلی تشکیل شده است: استخوان، غضروف، رباط و تاندون.
شرح
تقریبا نیمی از آسیبدیدگیهای رباط صلیبی قدامی همراه با آسیب به دیگر بخشهای زانو مانند غضروف مفصل، مینیسک یا سایر رباطها رخ میدهد. آسیب دیدن رباطها “پیچخوردگی” محسوب شده و از لحاظ شدت، درجهبندی میشوند.
پیچخوردگی درجه یک: در پیچخوردگی درجه 1، رباط آسیب ملایمی دارد. رباط کمی کشیده شده، اما هنوز میتواند به ثابت ماندن مفصل زانو کمک کند.
پیچخوردگی درجه دو: در پیچخوردگی درجه 2 رباط آنقدر کشیده میشود که شل شود. به این پیچخوردگی غالبا پارگی جزئی رباط گفته میشود.
پیچخوردگی درجه سه: به این نوع پیچخوردگی معمولا پارگی کامل رباط گفته میشود. رباط به دو قسمت تقسیم شده و مفصل زانو ناپایدار است.
پارگیهای جزئی رباط صلیبی قدامی به ندرت رخ میدهند؛ بیشتر آسیبهای ACL پارگی کامل یا تقریبا کامل هستند.
علت آسیب به رباط صلیبی قدامی
رباط صلیبی قدامی ممکن است از چند طریق آسیب ببیند:
• تغییر جهت سریع
• توقف ناگهانی
• کاهش سرعت هنگام دویدن
• فرود آمدن اشتباه از پرش
• تماس یا برخورد مستقیم، مثلا تکل در فوتبال
چندین تحقیق نشان داده است که آسیبدیدگی ACL در بین ورزشکاران زن در ورزشهای خاصی بیشتر است. گفته میشود این امر به دلیل تفاوت در شرایط بدنی، قدرت عضلانی و کنترل عصبی عضلانی است. از دیگر دلایل پیشنهادی میتوان به تفاوت در تراز شدن لگن و اندام تحتانی (پا)، شلتر بودن رباطها و اثرات استروژن بر ویژگیهای رباط اشاره کرد.
نشانههای آسیب به رباط صلیبی قدامی
وقتی رباط صلیبی قدامیتان آسیب میبیند ممکن است صدای “از جا درآمدن” بشنوید و احساس کنید زانویتان در حال خارج شدن از بدنتان است. دیگر نشانههای شایع عبارتند از:
• درد همراه با ورم. در عرض 24 ساعت، زانویتان متورم میشود. در صورت نادیده گرفتن، ممکن است ورم و درد به خودی خود برطرف شوند. اما اگر بخواهید به ورزش برگردید احتمالا زانویتان ناپایدار خواهد بود و ممکن است آسیب بیشتری به محافظین غضروف (مینیسک) زانو وارد کنید.
• از دست دادن دامنه کامل حرکت
• حساسیت در امتداد خط مفصل
• احساس ناراحتی به هنگام راه رفتن
معاینه پزشک
معاینه فیزیکی و سابقه بیمار
در اولین ویزیت، پزشک در مورد نشانهها و سابقه پزشکی شما صحبت خواهد کرد. در حین معاینه فیزیکی، پزشک تمام اجزای زانوی آسیبدیدهتان را بررسی و آنها را با زانوی سالمتان مقایسه میکند. بیشتر آسیبدیدگیهای رباط را میتوان با معاینه کامل فیزیکی زانو تشخیص داد.
آزمایشهای تصویربرداری
آزمایشات دیگری که ممکن است به پزشک کمک کند تشخیص را تأیید کند عبارتند از:
اشعه ایکس، رادیولوژی ساده: اگرچه اشعه ایکس هیچیک ازآسیبدیدگیهای رباط صلیبی قدامی را نشان نخواهد داد، اما میتواند نشان دهد که آیا آسیب با شکستگی استخوان همراه است یا خیر.
اسکن تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI): این آزمایش، تصاویر بهتری از بافتهای نرم، مانند رباط صلیبی قدامی ایجاد میکند. با این حال، معمولا برای تشخیص پارگی ACL به MRI نیازی نیست.
درمان آسیب به رباط صلیبی قدامی
درمان پارگی ACL بسته به نیازهای فردی بیمار متفاوت خواهد بود. به عنوان مثال، ورزشکار جوانی که در ورزشهای نیازمند به چالاکی فعالیت دارد به احتمال زیاد نیاز به جراحی دارد تا با خیال راحت به ورزش برگردد. افرادی که فعالیت کمتری دارند، که معمولا افراد مسن هستند، ممکن است بتوانند بدون جراحی به زندگی آرامتری برگردند.
درمان غیر جراحی
پارگی ACL، بدون جراحی بهبود نمییابد. اما درمان غیر جراحی ممکن است برای بیمارانی که سالخورده هستند یا سطح فعالیتشان بسیار پایین است موثر باشد. اگر ثبات کلی زانو آسیبی ندیده باشد، پزشک ممکن است گزینههای ساده و غیر جراحی را پیشنهاد دهد.
زانوبند: ممکن است پزشک برای محافظت از زانویتان در برابر بیثباتی، استفاده از زانوبند را توصیه کند. برای محافظت بیشتر از زانو، شاید عصا به شما داده شود تا وزنتان را روی پایتان نیندازید.
فیزیوتراپی: با کاهش ورم، یک برنامه توانبخشی دقیق شروع میشود. تمریناتی خاص، عملکرد را به زانو بازگردانده و عضلات پا که پشتیبان زانو هستند را تقویت میکنند.
درمان جراحی
بازسازی رباط. بیشتر پارگیهای ACL را نمیتوان بخیه زد (دوخت). برای ترمیم ACL با جراحی و بازگرداندن ثبات زانو، رباط باید بازسازی شود. پزشک، رباط پارهشده را با پیوند بافت جایگزین میکند. این پیوند مثل یک داربست برای رشد رباط جدید عمل میکند.
پیوند را میتوان از چندین منبع تهیه کرد. پیوندیا از تاندون کشکک گرفته میشود که بین کاسه زانو و استخوان ران قرار دارد. ویا تاندونهای همسترینگ در پشت ران هم معمولا منبع پیوند هستند. گاهی اوقات از تاندون چهار سر ران، که از قسمت کشکک به سمت ران کشیده میشود، استفاده میشود. در نهایت میتوان از پیوند یک فرد دیگر (آلوگرافت) استفاده کرد. تمام منابع پیوند، مزایا و معایبی دارند. باید در مورد انتخاب نوع پیوند با جراح ارتوپدیتان مشورت کنید تا به شما کمک کند بهترین گزینه را انتخاب نمایید. از آنجا که رشد مجدد زمان میبرد، ممکن است شش ماه یا بیشتر طول بکشد تا یک ورزشکار پس از جراحی بتواند به ورزش برگردد.
عمل جراحی: جراحی برای بازسازی رباط صلیبی قدامی با آرتروسکوپ با استفاده از برشهای کوچک انجام میشود. جراحی آرتروسکوپی کمتر تهاجمی است. از مزایای تکنیکهای کمتر تهاجمی میتوان به درد کمتر ناشی از جراحی، زمان استراحت کمتر در بیمارستان و زمان بهبودی سریعتر اشاره کرد.
توانبخشی
درمان شما مستلزم جراحی باشد یا نباشد، توانبخشی نقشی اساسی در بازگشتتان به فعالیتهای روزمره دارد. برنامه فیزیوتراپی به شما کمک میکند قدرت و حرکت زانویتان را بازیابی کنید. اگر جراحی کنید، فیزیوتراپی در ابتدا بر بازگشت حرکت به مفصل و عضلات اطراف آن متمرکز است. به دنبال آن یک برنامه تقویتکننده طراحی میشود که از رباط جدید محافظت میکند. این تقویت به تدریج باعث افزایش فشار در سراسر رباط میشود. هدف مرحله نهایی توانبخشی، بازگشت عملی متناسب با ورزش ورزشکار خواهد بود.